Çocuklarda Alerjik Rinit
ALERJİK RİNİT NEDİR?
Alerjik rinit, burunun içinin alerjik hastalığıdır. Solunum yolu ile burnumuza giren çeşitli alerjenlere karşı burun mukozasında tepki olarak ortaya çıkan bir alerjik iltihaptır. Tipik olarak, burun akıntısı, hapşırık, burunda tıkanıklık ve kaşıntı yapar. Alerjik olmayan birçok durumda benzer semptomlar saptanabilir: bunların başlıcaları infeksiyonlar, hormonal dengesizlikler, fiziksel etkenler, anatomik bozukluklar ve bazı ilaçlardır.
Çocuklarda Alerjik Rinit Belirtileri Nelerdir?
Hastaların en önemli şikayetleri hapşırık, burun akıntısı, burun kaşıntısı ve çok sık olarak burun tıkanıklığıdır. Birçok hastanın hayat kalitesini bozan asıl neden burun tıkanıklığıdır. Polen alerjisi olan hastaların çoğunda göz bulguları da vardır.
Çocuklarda Alerjik Rinit’in Risk Faktörleri
Alerjik rinit, hem genlerimizin hem de çevre etkileşimlerinin neden olduğu çok faktörlü bir hastalıktır . Ev içi ve ev dışı değişik etkenler, alerjik rinit hastalığına neden olabilir.
Genetik ve Aile Hikayesi: Astım ve rinit gibi alerjik hastalıklarda genetik çok önemlidir ve çoğunlukla alerjik bünye ile ortaya çıkarlar.
Hayatın Erken Dönemlerine ait Risk Faktörleri: Annenin yaşının genç olması, çocuğun anne karnında büyümesi ile ilgili bazı faktörler, çoklu gebelikler, doğumun nasıl olduğu, prematürelik, düşük doğum ağırlığı, büyüme ve gelişme geriliği, hamilelikte hormonlar ve doğum sırasında yetersiz solunum gibi faktörler hem alerjinin hem de rinitin gelişmesinde risk olabilirler.
Alerjenler ile Temas: Çoğu alerjenlerin kuvvetli biyolojik fonksiyonları vardır. Solunum yolu ile giren bu alerjenler rinit ve astımda sıklıkla rol oynarlar. Ev içi ve ev dışı alerjenler olarak ikiye ayrılırlar. Ev dışı alerjenler mevsimsel alerjik rinitte ev içi olanlardan daha fazla rol oynarlar. Modern yaşamın getirdiği ev içi düzen artan alerjik hastalıklardan sorumludur.
Ülkemizde en sık rastlanan allerjenler ev tozu akar böcekleridir. Akarlar ev içinde halı, yatak, yastık, yorgan gibi eşyalarda yaşar ve son derece hızlı üreme kabiliyetine sahiptir. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu ufak böcekler nemli ve sıcak evlerde daha fazla ürerler ve bu canlıların dışkıları (asıl allerjik olan dışkılarıdır) havaya karışarak solunum yollarına girerler. Nem oranının yıl boyu yüksek kaldığı bölgelerde evlerde çok akar bulunmaktadır.
Kedi, köpek, kuş gibi evcil hayvanlara karşı alerjiler de astımda rol oynamaktadır. Bu hayvanlar evden uzaklaştırılsalar bile alerjenler ile temas devam etmektedir. İnek ve koyun yünü bazen alerjiye neden olabilir. Fare, hamster ve tavşan gibi kemiricilere karşı alerji de söz konusu olabilir. Hamam böceğinin alerjeni astım için çok kuvvetli bir tetikleyicidir. Hamam böcekleri en çok nem ve yiyecekler sayesinde üredikleri mutfaklarda bulunur
Evdeki yüksek rutubetin sağlık üzerine çok olumsuz etkileri vardır. Rutubetli ortamda küf üremesi artar, ev tozu akarları daha çok ürer. Şehirlerdeki eski evlerde bu tür sorunlar çok daha fazladır.
Çevremizde bulunan bitkilerin özellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde saçtıkları polenler astım ve alerjik hastalıklarda önemli rol oynamaktadır. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu alerjenler solunum yollarına girerek astım’ı tetiklemektedir.
Süt çocuklarında en sık astım nedenleri inek sütü ve yumurta gibi nedenlerdir, ancak gıdaya bağlı astım büyük çocuklarda çok nadirdir.
Tahriş Edici Maddeler ile Temas:
Sigara dumanı, en önemli alerjik rinit ve astım nedenleri arasındadır. Büyüklerin sigara içmesi ile akciğerlerine ve üst solunum yollarına dolan zararlı maddeler büyük hasarlara yol açarak ileride astım ve alerjik rinit gelişmesini tetiklerler. Buna çocukların pasif sigara içiciliği denilmektedir. Ev içi hava kirliliğine neden olabilen diğer çeşitli zararlı maddeler de alerjik rinit ve astımın ağırlaşmasına neden olabilir. Bunlar arasında en önemlileri gazla yemek pişirme, parfümler, çeşitli koku kaynakları, çamaşır deterjanları, yumuşatıcıları, değişik temizlik malzemeleridir. Boya ve cila kokuları, böcek ve sinek kovucu spreyler çok tehlikelidir. Ayrıca ev döşemesinde kullanılan sentetik kumaşlar, muşambalar, yer döşemeleri ve mobilyalar da zararlı kokuların çıkmasına neden olabilir.
Ev dışı hava kirliliği nedenleri arasında en önemlisi otomobillerin egzoslarıdır. Trafik yoğunluğu içinde yaşayan çocuklarda alerjik rinit ve astım çok daha sıktır. Ayrıca her türlü baca dumanı ve sanayi bölgelerinde bulunan zehirli gazlar da çok zararlıdır.
Çiftliklerin Koruyucu Rolü: Değişik ülkelerde yapılan çalışmalarda alerjik rinitin şehirlerde kırsal kesime nazaran daha yaygın olduğu saptanmıştır.çiftliklerde yaşayan çocuklarda diğerlerine oranla çok daha az alerjik rinit görülmektedir . Çiftlik hayatının koruyucu bir rolü olduğu üzerinde durulmaktadır. Bu koruyucu etkinin büyükbaş hayvanlar ve mikroplarla temas olduğu düşünülmektedir. Diğer bir ihtimal de çiftliklerde yaşayan çocukların pastörize edilmemiş süt içmeleridir.
Çocuklarda Alerjik Rinit Tanısı Nasıl Konur?
Alerjik rinit tanısı, hikayede tipik alerji bulgularının varlığı ve tanısal testlerlerle konur.
Fizik muayene. Hafif alerjik rinitli hastalarda burun muayenesi normaldir. Bütün yıl boyu süren alerjik rinitli hastaların burun muayenesi olması gereklidir. Sadece ayna ile yapılan muayene yetersizdir, endoskopi ilk seçilen tedaviye cevap vermeyen hastalarda daha yararlı bilgiler sağlayabilir.
Alerji deri testleri. Alerji deri testleri, alerji tanısında en önemli ve altın standard değerinde olan tanı yöntemidir. Uygulaması ve yorumlanması, konusunda ehliyetli ve deneyimli kişilerce yapılmalıdır. Çocuklarda alerji testinin yorumunu çocuk alerji uzmanı yapmalıdır. Kanda IgE ve Özgün IgE Ölçümleri. Serum total İgE düzeyi ve serumda alerjenlere özgün İgE ölçümleri de yararlıdır. Ölçümlerin doğru olması için yeni teknikler geliştirilmektedir. Tek ya da çok sayıda alerjeni içeren testler yapılmaktadır.
Nazal endoskopi. Posterior burun boşluğunu görmeye yarar
Alerjik Rinit Nasıl Tedavi Edilmelidir?
Çevre Önlemleri: Alerjik rinit tedavisi öncelikle çevreden alerjenlerin ve tahriş edici maddelerin uzaklaştırılması ile başlar. Çocuğun çevresinde bulunan en önemli ev içi alerjenler ev tozu akarları, hayvan tüyleri ve küfler olduğu için bu yönden korunma yararlı olabilir. Ev dışı içi dışı hava kirliliği de alerjik rinitli hastaların şikayetlerini tetikleyebileceğinden özellikle büyük şehirlerdeki hava kirliliği ile mücadele etmek gereklidir.
İlaç tedavisi. Rinit tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu burun içine veya ağızdan kullanılmaktadır. Bu ilaçların etkinliği kişiden kişiye değişmektedir. İlaçlar kesildiğinde etkileri devam etmemektedir. Burun içine uygulanan ilaçların en büyük avantajı, ilaçların yüksek dozda doğrudan burun içine verilebilmesi ve vücuttaki etkilerin nerede ise hiç olmamasıdır.
Ağız yolu ile verilen antihistaminikler. Antihistaminikler hastaların hayat kalitesini arttırmaktadır. Birinci kuşak oral antihistaminiklerin en önemli yan etkileri uyutucu olabilmeleridir. Daha yeni antihistaminiklerde bu özellikler yoktur.
Topikal antihistaminikler. Burun içine uygulanan antihistaminikler kaşıntı, hapşırık, burun akıntısı ve tıkanıklığını azaltabilirler. Genellikle iyi tolere edilirler.
Burun içine uygulanan kortikosteroidler. Alerjik rinitte kullanılan ilaçların içinde en etkin olanlarıdır . Burun içinde yüksek ilaç dozlarına ulaşılmasına rağmen vücuda emilimlerinin az olması nedeni ile yan etki riskleri çok azdır ve tercih edilmektedirler. Bu ilaçların rinitin tüm belirti ve bulgularını iyileştirici etkileri vardır, yan etkileri nadir ve hafiftir.
Antilökotrienler. Yapılan çalışmalarda montelukast’ın yararlı olduğu, bütün burun ve göz bulgularının yararlandığı gösterilmiştir.
Kromonlar. Kromoglikat ve nedokromil burun içi ve göz içi preparatları vardır. Nazal semptomlar üzerine orta derecede etkilidirler. Güvenilirlikleri çok iyidir.
Dekonjestanlar. Burun tıkanıklığının tedavisinde kısa süreli kullanılan dekonjestanlar etkindir. Burun kaşıntısı, hapşırık veya burun akıntısı bu ilaçlardan etkilenmez. On günden daha uzun süre kullanılmamalıdır. Huzursuzluk, başağrısı, tremor, uykusuzluk, hipertansiyon ve taşikardi gibi yan etkileri sıktır.
Antikolinerjikler. Su gibi olan burun akıntısını düzeltmede yararlı olmuştur, ama hapşırık veya burun tıkanıklığı etkilenmemiştir .
Sistemik kortikosteroidler. Çok nadiren, ağır şikayetleri olan hastalarda çocuk alerji uzmamının denetiminde verilebilir.
Alerjen’e Özgü İmmunoterapi İmmunoterapi, alerjik bir kişiye alerjenlerin gitgide artan miktarlarda verilmesi ile bu alerjen ile daha sonraki karşılaşmalarda ortaya çıkacak belirtilerin azaltılması için yapılan bir uygulamadır. Alerjen immunoterapisi ilk defa 1911’de yapılmaya başlanmıştır. Günümüzde injeksiyon şeklinde ya da dil altına uygulanan damla ve tabletler halinde uygulanmaktadır.